De gekookte Chioggia-bieten bezorgen me bijna blaren op de fluweel zachte huid van mijn meisjeshanden. Wanneer ik dan toch dunnetjes hun velletje er af krijg met een aardappelschilmesje, is dat het meer dan waard. Want hoe de kleur van de bieten zojuist nog leek op de aarde waar ik ze gister uit trok, zijn het nu felle tinten oranje, roze en rood. Door ze van te voren niet te ontdoen van hun schilletje behouden zij een deel van hun betoverende kleur of wordt deze zelfs feller. Daar ben ik achter gekomen door een distel veld om te ploegen en mn eigen bieten te verbouwen. Ik zou hier totaal niet van op de hoogte geweest zijn als ik mijn leven lang de doodgekookte in vacuüm verpakte bieten van de supermarkt had gegeten. Dus alleen al de kleuren vanavond op mijn bord, die je doen denken aan de ondergaande zon, maken iedere distelschram meer dan goed.
0 Reacties
September 2021, Volkstuincomplex de Engelsedijk, Orthen.
De laatste, bruine overblijfselen van wat ooit tomatenplanten waren, hangen zielig om hun bamboestok heen. De enige reden waardoor zij zich niet te rusten leggen op de warme aarde is een touwtje dat hun stengels verbonden houdt met de bamboestok. Ik hoop dat ze daardoor vanzelf vergaan, zonder al te veel schimmelziekte in de grond achter te laten, maar Phytophthora heeft helaas een sterke wil dus dat zal waarschijnlijk alsnog gebeuren. Eerlijk gezegd was het ook een risico de tomaten in de buitenlucht te planten. Maar bij gebrek aan een kas en met verlangen naar zongerijpte tomaten, maak je dat soort gewaagde keuzes. Tussen de tomatenkarkassen trekken de Afrikaantjes zich echter nergens iets van aan, zij bloeien volop in mooie tinten oranje. Misschien zijn ze zelfs blij dat zij niet meer in de schaduw hoeven te staan van volle trossen tomaten. De frisse kleuren van de zomertuin beginnen al te veranderen naar de warme tinten van de herfst. Bijen en hommels vliegen vol keuzestress heen en weer tussen zonnebloemen, mais, dahlia's en de gele bloemen van de patisson. De eerste sporen van onze rattenvrienden zijn helaas ook al zichtbaar in een verminkte zonnebloem, geknakt en ontdaan van al haar zaden. Een werkelijke plaag die je geliefde moestuintje in een paar weken kaal vreet, omwoeld en niets anders voor je achter laat dan uitwerpselen. Zover is het gelukkig nog niet en laten we hopen dat ze zich eerst tegoed doen aan de pompoenen van de buren. Wat is er nog over van de oermens nu zij hun vis door een ander laten vangen, opensnijden, schoonmaken, fileren, verpakken en zelfs thuis laten bezorgen met de rest van de boodschappen. Wij mensen zijn druk met in de file staan van en naar belangrijk werk in belangrijke auto's. Bovendien horen bloedvegen van geslachte dieren niet thuis op ons wit gestreken overhemd. Maar wat stellen carrière, status, promotie, en capaciteiten voor als je de basis skills niet bezit van het jagen, vergaren, verbouwen en bereiden van basis voedsel voor jou en je gezin. Want wat als de supermarkten hun deuren sluiten, de visboer met zijn viswijf stopt met hengelen, de groenteman genoeg heeft van zijn broccoli teelt en de boer het spuug zat is? Er geen kant-en-klaar stukje zalm meer te krijgen valt voor ons. Stel je voor dat je in zo'n situatie beland, uitgehongerd en graatmager en je maakt van stok, touw, haak en regenworm een hengel... dan moet je wel weten hoe je een vis fileert. Vind je niet? Een beetje vooruit denken doen ze op het werk namelijk ook. Noem het maar risico analyse, crisis management of ondernemend vermogen, als dat het verstaanbaar maakt. Maar begin toch eens met wat minder consumeren en een beetje te oefenen met produceren. Een aantal stapjes terug in de supply-chain en dus zelf aan de slag met eten dat nog niet door de fabriek is kleingehakt en weer omgevormd in onherkenbare producten. Je zou het niet zeggen maar eigenhandig en met respect een visje ontdoen van haar ingewanden en dan schoon, gevuld met knoflook en citroenen de oven inschuiven, geeft meer voldoening dan je denkt. Voel je nu, naast een lichte misselijkheid je oerinstinct opkomen? Hieronder dan wat beeld materiaal om je op weg te helpen. En ja, er zit wel een luchtje aan.
Verse pasta. Waar doet het je aan denken? Misschien aan warme zomeravonden in Italië, tomatensaus rond de mondhoeken van je tweejarige of een grootmoeder die op haar tachtigste met grote inspanning deeg bewerkt zonder last te hebben van slappe spieren of rug kwalen. Zij leerde het kunstje van haar moeder, die het weer van haar moeder leerde. Generaties lang weten zij al hoe ze zichzelf voorzien in heerlijke pasta door basisingrediënten bloem, eieren, olijfolie en zout te combineren met tijd en aandacht. De bereiding zal geen hogere wiskunde zijn, toch zie je het tegenwoordig niet veel meer terug in het dagelijks leven, dat ambachtelijk koken. De tijd in de keuken schijnt de afgelopen vijftig jaar van twee uur per dag naar een halfuurtje te zijn geslonken. Als het aan mij ligt mag de kennis over de oorsprong en bereiding van voedsel weer wat meer naar boven gehaald worden in onze drukke koppies. Het zal in het begin aanvoelen als een dagelijks-terugkomende-onaangename-verplichting, maar door timemanagement en ervaring zal het uiteindelijk leiden tot voldoening en trots. Hoop ik. Want ambachtelijk koken is voor mij ook nog een mysterieuze wereld die alleen bestemd lijkt te zijn voor chef-koks en grootmoeders. Het lijken vaardigheden waar je jarenlang ervaring én talent voor moet hebben. Zoals zuurdesembrood maken en het zelf trekken van bouillon, het liefst van lokaal vlees. Want naast meer zelf maken kun je je afvragen waar de benodigde ingrediënten vandaan zijn gekomen. Verschillende onopgeloste vragenstukken zullen je bezighouden, je leven gaan beheersen. Wat is nou het beste voor jou, voor je (toekomstige) kinderen, voor de kerstkalkoen en voor het bespoten basilicumplantje op de vensterbank. Kunnen we ook buikjes vullen zonder al te veel vervuiling van de aarde, pijniging van dieren en uitbuiting van de mensen die er het hardst voor zwoegen. Het lijken vaak in onze maatschappij gesleten gewoontes die we wel willen veranderen maar niet weten hoe. Onderwerpen die te groot zijn om op te lossen, maar wel interessant zijn om over te lezen, schrijven en vooral leren. Misschien klein beginnen? Door de slakrop te nemen zoals hij is, mét al zijn sproetjes en oneffenheden (dat wil je zelf toch ook?). Respect en liefde voor het leven van de koe die ons zonder verzet al haar melk afstaat. En voor haar zonen die waarschijnlijk allen dezelfde rit naar het slachthuis tegemoet gaan. Laten we maar gewoon beginnen en zien waar we terecht komen, ik beloof je dat het een leuke zoektocht gaat worden.
Lotte vond het zonde om de schillen van asperges weg te gooien dus maakte er soep van. Dat eten we, met het hele huis, nu al bijna een week. Niks mis mee, super lekker, maar je kunt er na de vijfde dag wat verveeld van raken. Probeer er daarom eens wat anders mee zoals deze noodle-soup:
Tijdens een bezoek aan Alchi (Noord India) met mijn familie zag ik voor het eerst bewust hoe (meestal) vrouwenhanden meel en water in iets magisch konden veranderen. Namelijk brood, en wel te verstaan Ladakhi bread. Zij ontwaakten voor het kraaien van de haan om deeg te kneden, uit te rollen en boven het open vuur te garen. Ik kan me herinneren uitgenodigd te zijn voor dit ritueel maar vond slapen toentertijd belangrijker. Wat ook bijgebleven is, was het gare van de verse broodjes boven brandende gedroogde koeienvlaai (of geit/schaap/yak, het zal niet zo nauw komen). Waar je overigens niets van proefde als je met het opkomen van de zon was ontwaakt en in je linnen jurk aan de ontbijttafel had plaatsgenomen, waarna de vrouw van het hostel haar magie op je bordje had gelegd met yak-boter besmeerd en een geklutst ei ernaast. Slaperig kauwend staarde je uit het raam naar roze-paarse kleuren in de lucht, daaronder besneeuwde bergtoppen, daaronder droomachtige weilanden. Vaak heb ik deze goddelijke, pita-achtige verschijnselen proberen te evenaren. Tot verdriet van iedereen die bij de bereiding of nuttiging ervan aanwezig was. Ze werden smaakloos, aangebrand, ongaar of zo hard als steen, leken totaal niet op de zachte kussentjes uit de Indiase vallei. Tot vandaag. Want in het geweldige Mandelmanns kookboek (tip!) staat een recept voor panbrood, wat veel weg heeft van Ladakhi bread. Het recept zal ik met je delen. Er staat niks bij over koeienvlaai maar dat mag je zelf, naar smaak, toevoegen. Succes! P.S. In plaats van melk kun je ook yoghurt of kefir gebruiken. Voor wanneer je kefir plantje té goed zijn best doet en je niet meer weet waar je het laten moet.
Lotte en ik lijken te veel op elkaar om harmonieus samen te werken, en lijken te weinig op elkaar om onszelf in de ander te kunnen verplaatsen. "En toch zijn jullie samen naar Rome gefietst én hebben onder erbarmelijke omstandigheden op het Italiaanse platteland gewerkt?" Klopt ja, en ik zal je ons geheim vertellen: een duidelijke taak-verdeling. Op de fietst verzorgde Lotte, uhm.. ongeveer alles. Zoals het uitstippelen van de route, een slaapplek regelen, navigeren, de wind vangen etc. En ik schreef de blog. Ja dat is ook een enorme uitputting van je creatieve geest, begrijp je. Hierdoor hebben we een ongekend aantal woede-uitbarstingen naar elkaar kunnen voorkomen. Op de boerderijen ging het goed zolang men ons eigen taken, eigen gebruiksvoorwerpen, eigen dieren (of kinderen) te voeren gaf. Máár soms diende we een klus gezamenlijk te klaren. Het was een warme dag op de boerderij die tussen de Abruzzo gebergten lag. Lotte en ik moesten de varkens voeren die in het bos verbleven. Op de kruiwagen zestig kilo voer gestapeld die een van ons wankelend de berg af het bos in rolde. Bezweet en boos komen we bij de schreeuwende zwart witte Cinta Senese's (varkensras) aan. Dat ze hun mond houden. Wij slapen namelijk al dagen slecht in de caravan en vinden het leven momenteel best zwaar. Lotte begint ze op haar manier te voeren: snel, efficiënt en een tikkeltje slordig. Het gemorste voer op de grond wakkert mijn faalangst aan, ik weet hoe kwaad de boer hierom kan worden. In plaats van mijn onzekerheid te uiten word ik boos op haar. Menselijk maar niet wenselijk. Zij boos, ik boos, wij boos. Op de boerderij, elkaar en onszelf. Ohja en op die arme varkens natuurlijk. Lang verhaal kort: wij presteren beter als we dingen op onze eigen manier mogen doen. En dat weten we tegenwoordig dus bemoeien we ons niet meer met elkaar. Zo bedachten we gisteravond om 18:00u dat we voor een grote groep moesten koken, en dat er nog veel restjes in de koelkast lagen. We gooide alles op een hoop en maakten er zonder overleg ieder voor zich geweldige gerechten mee. Wanneer Lotte in een pan tomatensaus met homemade pasta staat te roeren loop ik voorzichtig achter haar langs naar mijn linzenstoof, geen oogcontact maken, haar niet storen, geen opmerking maken. Om 19:00 staat de tafel vol, krijgen de restjes nieuw leven, kan iedereen lekker eten en zijn Lotte en ik nog altijd gelukkig getrouwd.
Check de foto's van haar pasta hieronder. Lotte en ik zijn in de hemel beland. Of in ieder geval bevinden wij ons in een omgeving met kenmerken die wij aan het begrip "hemel" zouden plakken. We vergeten daardoor de pijn tussen onze benen die de laatste kilometers is komen opzetten. We fietsen over een laan met rijen hoge bomen aan weerszijden, in de verte een landhuis dat we herkennen van de foto. Het is omgeven met een patchwork van weilanden, aan elkaar geplakt met slootjes en versierd met koeien. Kleuren, in zoveel tinten. Donkergroene bomen op licht, jong grasland omlijst met felgele koolzaadbloemetjes. Je weet gewoon niet waar je kijken moet.
Het verloederde Stay Okay hostel, blijkt zich 200 meter achter het luxueuze vorstenvertrek te bevinden, zichzelf te schamen, verscholen achter de bomen. We zijn in Bunnik, (dat ligt vlakbij Utrecht, nee wist ik ook niet). We waren vanmorgen maar weer eens op de fiets gestapt, om onszelf te laten voelen waarom we ook al weer nooit meer naar Rome gingen fietsen. Dat is gelukt en we hebben het in onze oren geknoopt. Nu de echte reden waarom we hier zijn. Nadat we het vuil van ons lichaam hebben gedoucht, het afdroogden (met "iets binnen handbereik" want er zijn hier geen handdoeken), en met witte lakens onze bedden hebben opgemaakt, verlaten we de muffe slaapzaal. Bordjes-volgend lopen we het bos door. Schapen met verse stront aan hun billen staan te grazen onder de bomen, ieder twee lammetjes aan haar zijde. We lopen langs een boerderij met hoog rieten dak. De was hangt aan een lijntje te drogen in de wind. Mevrouw de koe laat vanuit de stal horen dat zij er ook nog is. Om het huis woekeren bramenstruiken, kakelen kippen, groeien groentjes in rijtjes naast elkaar. We willen hier wonen besluiten we, maar moeten door. De bordjes zeggen dat we naar links gaan. Er staat een huis dat van een landheer moet zijn geweest, ernaast zijn voormalige paardenstal. Deze is omgebouwd tot restaurant met terras aan het water. Er wordt 100% biologische gekookt met vooral producten uit de buurt, om men het landgoed te laten proeven en zo ook de lokale economie te stimuleren. Op de bar zuurdesembrood en taarten uit eigen bakkerij, op je bord groentes en bloemen van Biologische tuinderijen op het landgoed. Deze bijzondere plek heet de Veldkeuken, en hier moet je naartoe! (maar vertel het niet tegen iedereen). Na kikkererwten-pizza, bieten-aioli, bio-bier, rabarber-crumble en merengue-taart zijn Lotte en ik voldaan, rozig én vol inspiratie ons stapelbedje ingekropen. En konden nog lang nagenieten van de avond door het immense gesnurk op de slaapzaal. SLOW FOOD
Tijd is geld, hoor ik ze zeggen. Onzin want tijd is veel waardevoller dan geld. Want jij mag zelf bepalen wat je met je tijd doet... op deze aardbol. Bijvoorbeeld je dromen achterna en samenzijn met je familie en vrienden. Dat is niet in geld uit te drukken, toch? Dan nog draait ons dagelijks leven veel om verdienen. Zo ook in de voedingsindustrie. Grote jongens hebben macht, verdienen het geld door oneerlijke prijzen te betalen aan mensen onderaan de voedselketen. Als alles maar snel en goedkoop geproduceerd wordt, kan de concurrentie worden verslagen. Kwantiteit ten kosten van kwaliteit. Slow-Food is een begrip, begonnen als beweging in Italië dat staat voor een goed, transparant, en eerlijk voedselsysteem. Slow food is tevens geduld hebben tot iets klaar is om gegeten te worden. Voeding die door tijd een positief effect krijgt op de gezondheid van je lichaam en geest. Ja inderdaad het tegenovergestelde van fast-food. Dus geen stressvol moment ergens tussen thuis, werk, trein, kind, bank en bed in. Het zou een moment kunnen zijn van familie die samen komt, oude recepten leert van elkaar, de lokale cultuur proeft, seizoenen herkent en diep respect heeft voor wat er op tafel staat. NU JIJ We hoeven (helaas) niet de fiets te pakken naar Italië om aan deze beweging deel te nemen, het kan thuis ook. Laat me je voorstellen aan mijn:
Ze ogen kalm (slow) maar je hebt geen idee wat er op dit moment allemaal gaande is in deze potten. De inhoud wordt namelijk door micro-organismes (wilde gisten, bacteriën en schimmels) gefermenteerd, oftewel getransformeerd. Vaak in samenwerking passen ze onderanderen smaak en structuur aan. Master breinen he, ja dacht ik ook. Neem de zuurdesem starter, je roert (rogge)meel met water in een pot, laat dit op kamertemperatuur staan en voert hem dagelijks met water en meel (en beetje liefde). In de graankorrel zit vervolgens alles wat nodig is om processen opgang te brengen, namelijk gisten en melkzuurbacteriën. Met de starter als vervanging van gist maak je deeg voor je brood, dat 24 uur de tijd krijgt om te rijzen. Hierdoor ontstaat er een luchtig en smaakvol brood dat veel beter te verteren is doordat jij het de tijd hebt gegeven (bedankt namens hem!). Dan de Kefir, op de foto is ze bezig van biologische volle melk een zurige, dikke, koolzuurhoudende drank te maken met behulp van een "plantje," eigenlijk meer korrels, van micro-organismen, eiwitten en polysachariden (indrukwekkend he). De lactose, de melksuiker, wordt door het plantje omgezet in melkzuur. Met warme dagen zoals deze heeft ze dat in één dag gedaan. Hoe je zelf je Kefir maakt vind je hier. Waarom je dat zou doen? De gisten en bacteriën in kefir schijnen bij te dragen aan gezonde darmen. Én je hebt er tijd en aandacht in gestoken, minstens zo belangrijk, voor jou, voor haar. Technisch verhaal wel, maar eigenlijk hartstikke puur natuur! Laten we de scheikundige reacties van de gepekelde koolrabi maar overslaan, kan die t' nog even rustig aan doen. En dan ontneem ik jou niet meer van je kostbare tijd, om te gaan koken! Bronnen
Papa en ik zijn blij dat 'ons mam' weer gezellig bij ons in de auto zit. Het is Pasen en we zijn onderweg naar oma Annie. Mama is met een groep creatieve vrouwen naar Gambia geweest om Afrikaanse mannen te bodypainten (en andere culturele activiteiten) en tettert enthousiast over geurige vis marktjes met Gambiaanse 'delicatessen'. Ze vertelt hoe de kokkin van het verblijf kip klaarmaakte met gestampte peperkorrels, ui en knoflook, veel knoflook. Nog meer knoflook.
Oma zit in gezelschap van een digitale Paus op ons te wachten en is verblijd met ons bezoek. Als hij ons opmerkt begint hij zijn urbi et orbi, de Paus. Met zijn woorden nog in onze gedachten gaan Oma en ik haar boodschappen halen bij de Albertheijn beneden op het pleintje. Oma duwt behendig haar rollator voort en verzamelt de spulletjes in het mandje. Het lijkt in het begin alsof we een structuur hebben in het bewandelen van de gangen, maar lopen uiteindelijk de winkel zo'n vijf a tien keer helemaal rond. Is niet erg, zo strekken we even de beentjes. Als ik zie hoe mijn 86 jarige Oma Annie dit nog soepel doet ben ik sinds lange tijd dankbaar voor deze grote supermarkt. Met kleinverpakkingen, opwarm-maaltijden, driedubbel-plastic-folie-bakjes, en pitloze druiven uit Zuid-Afrika. Dat mijn leeftijdgenoten en ik omfietsen voor de bio winkel, helemaal naar de boer gaan voor vlees en onze eigen bewuste keuzes willen maken, betekent niet dat iedereen er toe in staat is zijn/haar boodschappen lokaal, vers, seizoensgebonden, milieuvriendelijk én diervriendelijk te krijgen. Bijvoorbeeld door ouderdom, door gebrek aan tijd of geld. Misschien denk je er gewoon niet zo over na wiens schouder het AH excellent schouderlapje is geweest. Geeft niet, ik ben niet boos. Maar de tijd waarin we leven is er eentje waarin het nodig is bepaalde zaken in twijfel te trekken. Ze eens opnieuw te toetsen waarna verbeteringen bedacht kunnen worden. Ik heb het dan over de manier waarop we de aarde gebruiken om ons voedsel te produceren. Neem kunstmest, na de oorlog bedacht om de oogst te maximaliseren, nooit meer honger te hoeven hebben. Zo ook de drukbevolkte mega stallen waarin de dieren hun krachtvoedsel omzetten in boterhamworst. Een logische reactie na hongerwinter maar honger kennen de meeste van ons al een tijdje niet meer. Persoonlijk zou ik het daarom leuk vinden als meer mensen hun voedsel bewuster bij elkaar scharrelen. Nogmaals niks moet. Het zou mooi zijn. En als ik weer naar de boer ga mag je bij me achterop de fiets. Vandaag eten Lotte en ik weer eens ouderwets gezellig samen na een middag hard werken op De Guit, dé bio-dynamische tuin gelegen op landgoed Bleijendijk. We kregen dus de kans om te zien waar onze wekelijkse groenten vandaan komen! Daar hielpen we meerjarige struiken en kruiden de grond in. Het zijn invloeden uit de Permacultuur, waar ecosystemen bevorderd worden en waar verschillende planten kriskras maar op gestructureerde wijze door elkaar staan. Het bevorderd onderanderen de biodiversiteit. Het is een prachtige tuin waar lindebomen hoog de lucht in rijken met hun jonge takken, waar enorme preien de winter overleefden en roepen om hen alsjeblieft niet te vergeten, en waar kleurrijke kippen vrolijk rondscharrelen in hun verplaatsbare ren. Ze maken de grond los en pikken zwakke zaden uit de grond waardoor andere de kans krijgen om te groeien. Lotte ademt diep in, snuift de gezonde buitenlucht eens diep d'r longen in en zucht, terwijl ze de Marokkaanse munt in de grond zet en met haar zwarte vingers aandrukt. Het doet haar goed.
Weer thuis toverden we hongerig een aardig culinaire maaltijd op tafel. Uit de supermarkt enkel de zeewierburger en bier uit Gulphen (zijn we doorheen gefietst). Verder: zelfgemaakte Halloumi, huisgemaakte appelchutney, zuurdesembrood van Pig&Rye en raapstelen, courgette en biet uit het groentepakket. De home-made's hadden we al wél in onze voorraadkastjes staan. Heel mindfull en spijsvertering-bevorderlijk hebben we niet gegeten maar ik kan je vertellen dat het smaakte. Met (de geur van) aarde nog in onze neusharen en onder onze nagels ploffen we voldaan op de bank. Het is even geleden dat fysiek buitenwerk ons moe maakten en 's avonds onze wangen roze kleurden. Maar het is heerlijk! Wil je ook vegaburger-bietencourgettesla-halloumi-chutney broodje maken? Gooi dan bovengenoemde ingrediënten op de grill of in de oven en bouw er een mooi kunstwerkje van! Smakelijk :) Deze andijvie is geboren en getogen in de Graafsewijk (Oost). Andijvie roept niet gelijk een euforisch gevoel naar boven, evenals de Graafsewijk. Dat ben ik met je eens, maar het verhaal van deze bittere bladgroente is dat wel! Hij komt namelijk uit de Graafse Akker. Een stadstuin waarvan je het bestaan moet weten anders loop je er zo voorbij, verscholen achter eenvoudige rijtjeshuizen en luxere vrijstaande woningen. Maar als je het gevonden hebt sta je ineens op een enorme lap grond met fruitbomen, kippen, groentebedden en kassen in verschillende maten. De plek is gelegen achter een voormalig kraakpand, waarvan de bewoners ooit een moestuin zijn begonnen, voor en mét de wijkbewoners. Nu worden er verschillende activiteiten georganiseerd voor kinderen, volwassenen en alles wat daar tussenin zit. Op woensdagochtend sta ik in de nieuwe glazen kas, die met behulp van crowd-funding gesubsidieerd is. De gehele inhoud van de zandoppervlakte in de kas moet omgeschept, gezeefd en van mest voorzien worden. Anders maken de toekomstige plantaardige bewoners geen schijn van kans om te overleven. In een amateuristischer exemplaar van plastic staat de andijvie op dat moment nog van niets wetend in de grond. Geen flauw benul van het feit dat ik hem ieder moment uit de grond ga trekken en op mijn bagagedrager mee naar huis zal fietsen, in een soda padje stop, en een salade van hem maak. Of hij daar voor vreesde of naar uit keek weet ik niet. In ieder geval heeft hij een goed leven gehad, daar in de Graafsewijk.
Dat groentepakket waar ik het eerder over had, komt van een bio-dynamische tuin niet ver van ons vandaan. Om precies te zijn 5.9 km. In de biologische landbouw maken de boeren geen gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. Biodynamisch gaat nog iets verder. Zij zien de gewasopbrengst niet als hoofddoel, in plaats daarvan werken zij aan de verbetering van de bodem. Met als gevolg gezonde planten, die op een natuurlijke manier gegroeid zijn. Deze weg zou extra vitaliteit aan de groentes geven. Wat lastig te bewijzen valt maar ik wil er wel in geloven.
Lotte en ik verdelen de groentes na het ophalen op woensdagavond. Dat wat in enkelvoud aangeleverd wordt hakken we doormidden. Aan de zandbak op de aanrecht kun je zien dat de prei die ochtend de grond uitgetrokken is. Het komt voor dat er op dinsdagavond het een en ander ligt te verpieteren in mijn groentela, na een weekend van huis. Zo trof ik van de week een zakje zuurkool, een rimpelig bietje, een schraal worteltje en een vereenzaamde-oudere prei aan. Het leukste is om er dan nog wat van te maken, zonder receptuur. Nóg leuker is als het dan ook nog smaakt, dat mag niet áltijd baten. Maar deze keer was ik niet ontevreden. Eigenlijk had ik zuurkoolmuffins willen maken maar bij gebrek aan muffin vormpjes werd het een taart. Recept: Havermout bodem maken met ei & olie, goed aandrukken, vast 10 min bakken in de oven 200 graden. Dan gekookte stukjes biet (met beetje honing), zuurkool, gebakken preiringen (+ evt. andere groentes) op de bodem leggen en 4 geklopte eieren + mosterd, zout, peper er overheen gieten en evt. (parmezaanse) kaas erover sprankelen. Nog 15/20 min op 180 graden tot ie gaar is! Smikkelen maar. Wil je ook zand in je wasbak en schattige verrimpelde bietjes in je groentela? Maar vooral: geen keuzestress in de supermarkt, supergezonde lokale én duurzame groenten. Neem dan een groentepakket van tuinderij De Guit op Bleijendijk. Op verschillende plekken in Den Bosch af te halen. Het is koud, nat en december in Nederland. Iets meer dan een jaar geleden zaten we nog aan de keukentafel op de Italiaanse Farm To Table boerderij "La Bibioteca." De boer kookte elke avond voor ons met producten van eigen boerderij, vaak groenten en varkensvlees bereid in een stoof. In die tijd waren er nieuwe biggetjes geboren waarvan er eentje helaas verstoten en verzwakt was. Deze voedde we met de fles en heeft het uiteindelijk overleefd. Hij is later teruggezet in de wei bij zijn broertjes en zusjes. Dat was een verblijf waar de meeste biggen in Nederland niet van zouden durven dromen. De varkens worden daar langzaam groot gebracht terwijl ze wroeten in de modder, dutjes doen op stro en wandelingetjes maken in het bos. Eens in de zoveel tijd wordt er dan eentje geslacht voor de verkoop, voor eigen restaurant of dus voor eigen gebruik. Als je zelf geen varken in de vriezer hebt liggen kun je gemakkelijk bacon of spekjes gebruiken voor dit stoof recept. Door eerst het vlees in boter te bakken en later groente en bouillon toe te voegen heeft deze stoof een rijke smaak en is zeer geschikt om op te warmen in de wintermaanden! Ook als je niet op een boerderij werkt. Koop wel alsjeblieft Beterleven of biologisch spek, dat is hartstikke betaalbaar en zo hebben de Nederlandse biggen ook een waardig bestaan.
Ingrediënten voor 4 personen blokje roomboter 4-6 plakjes bio bacon/ontbijtspek of 1 pakje bio spekjes 1 ui 2 teentjes knoflook 1 grote zoete aardappel 2 gewone piepers 600ml groente bouillon (600ml water + 1 bouillon blokje) 1 el Italiaanse (droge) kruiden peper en evt. chilipoeder/vlokken 2 laurierblaadjes scheut balsamico azijn rijst, linzen of brood voor erbij Wat je doen moet Klontje roomboter smelten in een braadpan. Hierin (het liefst bio) spek, of voor de vega optie handvol champignons, bakken. Kleine blokjes van 1 ui en 2 teentjes knoflook erbij bakken. Voeg (koolzaad)olie toe als er nog niet genoeg vet in de pan zit. Wees niet bang voor een beetje vet, dat heb je nodig in de winter, ook zit je er lang vol van (dus minder chocola als toetje) en het is gezonder dan de smaakmakers in kant-en-klaar pakjes en zakjes (veel suiker). Voeg nu kleine blokjes van 1 grote zoete aardappel en 2 normale aardappels toe. Bak 5 minuten. Nu 600ml water met daarin opgelost 1 groente bouillonblokje toevoegen. Veel Italiaanse kruiden, en 2 laurierblaadjes. Ik weet dat de titel anders doet vermoeden maar deze kruiden groeien ook in Nederland. Een scheutje balsamicoazijn, ook niet Nederlands maar wel super lekker! Je kunt ook appelazijn gebruiken. Die je tevens zelf kunt maken maar dan ben je drie weken verder. Genoeg draaien peper en voor de liefhebber chilipoeder of vlokken. 20 min laten stoven, af en toe roeren en proeven. Hoeft op zicht geen zout meer bij. Je kunt dit eten met linzen, rijst of (zuurdesem)brood. Eet smakelijk! November 2018, Porto San Giorgio Le Marche Italie
Vandaag waren we sinds een tijdje weer echt blij met de omgeving waar we ons in bevinden. We zijn aangekomen op ons eindstation, de laatste boerderij. Tussen de prachtige heuvels van provincie Le Marche. Een gevoel van gerustheid en tevredenheid. Met de warme herfstzon de hele dag op onze verbleekte gezichtjes. Om ons heen verkleuren de blaadjes langzaam van geel naar oranje en bruin. Het aangename gevoel begon vanmorgen tijdens het kappen van prikkelbosjes. We kregen gereedschap in onze handen gedrukt dat uit het middeleeuws museum moet zijn gejat. Het was verrassend hoe goed wij met de sikkels overweg konden. Daarna maakten we met de boer een wandeling in het bos om paddenstoelen te bezichtigen en ons te wanen in een Droomvlucht-achtige setting tussen omgevallen bomen bekleed met mos, rotsen en een klein watervalletje. Terug in het huis kookte de boer en tevens kok, onze lunch. We keken toe hoe hij bouillon van gekookte kabeljauw gebruikte voor de saus van de pasta. Beheerst schepte hij met een pollepel het vocht in een koekenpan met daarin een kruidenmengsel van gember en knoflook. Na de lunch betraden we voor het eerst het mooiste deel van de farm: de moestuin. Ook al is het November, deze zag er alles behalve vergaan uit. Terrassen gemaakt van stenen met daarin bedjes aarde bedekt met stro, vormde een soort grote trappen. Met daarin rijen groen-paarse kroppen sla, venkel, witte aubergine, chili pepertjes die er schitterend bijstonden. We plukten het beginnende onkruid tussen de plantjes uit samen met andere vrijwilligers. Het leven hier is simpel: je voorziet jezelf en anderen in de primaire levensbehoefte voeding, door planten en dieren te verzorgen. Het is ondertussen bijna tijd om naar huis te gaan. Thuis gaan Lotte en ik beide iets in de voedingsleer studeren. Wat we ergens tussen Maastricht en Porto San Giorgio bedacht hebben. Of waren het alle kleine inzichten samen? Over onszelf, ons lichaam, onze pieken en dalen, misschien de mensen die we zagen en spraken, of de schone natuur om ons heen. We zijn gegroeid door de lichamelijke en geestelijke beproeving waar we onszelf doorheen sloegen. Je hebt niet door wat het op lange termijn met je doet maar het maakt je zo ijzersterk. Als je het aan kunt naar Rome te fietsen wat kun je dan niet aan? Of naar onbekende plekken vertrekken, niet wetende waar je terecht gaat komen, wie je gaat ontmoeten of wat het werk in gaat houden. We zijn voldaan met alle ervaringen en hebben nu zin om naar huis te gaan. Wat we ook merkten is hoe weinig voldoening we eigenlijk haalde uit social media en het online zijn. Vandaar dat deze blog zo stil bleef. Daarom is dit waarschijnlijk het laatste bericht van ons. We hopen dat je hebt genoten van ons verhaal. Wij zouden het iedereen aanraden snel iets geks te doen, eventjes weg van het veilige thuis. Gooi jezelf eens in het diepe, iedereen heeft tenslotte leren zwemmen en zal zelf weer boven komen ;) Woensdag 1 november 2018
Het is 21:30 en het stormt alsof het dak van onze caravan er ieder moment af kan waaien. Het is een van de laatste nachten in deze caravan die zich bevindt tussen de rotsen van het Abruzzo gebergten. Afgelopen nacht dacht ik aan het volgende farm-project. Ik kon niet wachten om er te zijn. Met het idee dat zij daar precies hebben wat we hier missen: Structuur, een running business, duidelijke producten en diensten, meer vrijwilligers en meer privacy. Maar momenteel heb ik vooral zin in de pauzedag die wij ingelast hebben tussen de twee farms in. Vandaag hebben we geleerd wat slow-food is. Zoals we drie a vier uur met een pollepel moes van gekookte appel in een vergiet drukten zodat er een dunnere vorm van de appelmoes uit ontstaat, waarna één deel van het maakproces van een soort jam is afgerond. Of die avond dat we misselijk boven het restproduct 'varkenshuid' hingen, het in stukjes knipten om er vervolgens nog iets eetbaars van te maken. Vaker dan af en toe bracht het een 'Jezus, waarom doe ik dit ook al weer?' gevoel naar boven. Niet dat onze Lieveheer of zijn zoon daar antwoord op hebben. Tot dusver hebben we het licht in ieder geval nog niet gezien. Geen bovennatuurlijke kracht die ons vertelde wat we nou moeten. Met ons leven. Ik heb het idee bezig te zijn met dingen afstrepen die ik in ieder geval NIET wil doen voor de rest van mijn leven in plaats van steeds dichter bij het antwoord te komen. Ik heb hoofdpijn van de wijn en de moeite die het me kost in het Engels te communiceren. Misschien gaat het leren net zo langzaam als het maken van de appelmoes-jam van vanmiddag, maar ik heb nou eenmaal weinig geduld. De dagen lijken te vliegen en tegelijkertijd voorbij te kruipen. We ervaren hevige ups en downs. Overdag doen we zwaarder werk dan ons lichaam dacht aan te kunnen en s'avonds liggen we in onze donkere caravan naar het geblaf van honden/wolven te luisteren. Daarentegen zijn er avonden dat we meer wijn drinken dan ons lichaam (alweer) dacht aan te kunnen en worden we hecht betrokken bij het privéleven van het stel. Je probeert af te tasten welke rol jij als vrijwilliger speelt in dit decor en wat er van je verwacht wordt. Wanneer mag iemand jou koffie inschenken en wanneer had jij die eigenlijk moeten zetten? Daarnaast probeert het Nederlandse brein efficiëntie en productiviteit toe te passen wat niet altijd rustgevend werkt voor eigen individu. Interessant eigenlijk wat er met de mens gebeurt als je hem in een totaal vreemde omgeving zet en hoe snel hij daar toch zijn weg in vindt, ongemakkelijk of niet. Ik zal je verklappen dat we momenteel zijn beland in het hoofdstuk 'Pauze', en dat ik dit laatste stuk typ vanuit een hotelbed. Om eerst even bij te komen (het een en ander te verwerken) en plek te maken voor nieuwe ervaringen van de volgende boerderij! P.s. Ondanks de beschreven persoonlijke struggles i.v.m. het leven op de boerderij (wij zijn nou eenmaal opgevoed als stadsmeisjes) zijn wij de hosts super mega dankbaar voor deze unieke, onvervangbare ervaring en hun gastvrijheid! Laat dat duidelijk zijn. Zondag 28 oktober 2018 - Abruzzo gebergten Italië
Het leven onder de steen bevalt ons eigenlijk wel en zo is de laatste update bijna twee weken geleden. Terwijl wij deze vrije zondagochtend in onze caravan liggen in gezelschap van tientallen vliegen, zal ik proberen je dan toch een beetje meer te vertellen over ons leven op de boerderij. Hier lijkt het de omgekeerde wereld. In plaats van een everyday-is-legday workout tijdens de fietsreis, moeten we ineens met boomstammen en enorme zakken voer sjouwen. Terwijl het arme bovenlijf in geen weken intensief gebruikt is. De spierpijn na een aantal dagen is dan ook ongekend. Een tweede verandering is de hoeveelheid wijn die er s'avonds doorheen gaat. Terwijl wij van een redelijk nuchter bestaan op de fiets komen en niks gewend zijn. We kropen daardoor al meerdere malen katjelam ons mandje in. De eerste nachten lagen we verlamd (zonder alcohol) van alle indrukken in de caravan met onze ogen naar het plafon te staren. Onze hersenen proberen ondertussen de Kinderen, kippen, honden, varkens, schapen, mensen, prikkels, geluiden en het gekraai, gekakel, geblaf, geschreeuw, gemekker, geknor... te verwerken. Het brein maakt overuren om deze impulsen een plekje te geven, er één logisch verhaal van te maken en er dan vervolgens ook nog een goed onderbouwde mening over te vormen. Dat duurde even. Ondertussen is het 1,5 week later en zijn we een tiental ervaringen rijker. We deden dingen die ik mezelf en geen ander meisje had toevertrouwd. We klommen hoog de olijfbomen in, bewerkten boomstammen met mannelijk-gereedschap, zagen hoe men een geslacht varken het beste in stukken kan snijden, maakte nieuwe vrienden, verschoonden het ondergoed van driejarigen en ontdekten nieuwe vormen van relaties. We leerden dat er meer bestaat dan wat je kent van thuis en dat je alles kunt leren, als je er maar voor open staat. Als laatst wil ik je waarschuwen voor de wat idyllische foto's hier beneden die de lading niet helemaal dekken van afgelopen dagen. Het mag gezegd worden dat we het best een beetje zwaar vonden. Dat het hier in werkelijkheid zeker geen rozengeur is... maar misschien wel een klein beetje maneschijn. |
Auteurd.m.v. BEREIDINGSTIJD wil ik graag mijn passie delen voor natuurlijke voeding, eigen gekweekte groenten, de biologische landbouw en om opnieuw tijd te nemen voor de bereiding van ons eten. Om er meer respect voor te krijgen en vooral om ervan te genieten! ArchievenCategories |